‘मार्क्सवाद तथ्यका आधारमा सत्य पत्ता लगाउने वैज्ञानिक विधि हो’ –डा. विजयकुमार पौडेल

मार्क्सवादी अर्थशास्त्रका विज्ञ डा. विजयकुमार पौडेलले सामान्य अर्थमा मार्क्सवादलाई तथ्यका आधारमा सत्य पत्ता लगाउने वैज्ञानिक विधि भएकाे बताउनु भएकाे छ । प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा आयोजित ‘मार्क्सवाद र एसियाली दर्शन अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन’मा कार्यपत्र प्रस्तुत गर्दै डा. पौडेलले द्वन्द्वात्मक र ऐतिहासिक भौतिकवाद समाज अध्ययन गर्ने प्रभावकारी वैज्ञानिक विधि भएको औंल्याउनु भयो ।

कार्यपत्रमा डा. पौडेलले खोज र अनुसन्धानको विधि वैज्ञानिक छ भने फरक समाजमा फरक–फरक व्यक्तिले गरेको शोधबाट समान नतिजा र निष्कर्ष निस्कने बताउनु भयो । एंगेल्सले लेख्नुभएको परिवार, निजी सम्पत्ति र राज्यको उत्पत्ति पुस्तकबारे जानकारी नै नभएका हेनरी लेभिस मोर्गनले ४० वर्षसम्म आदिवासी कविलाको अध्ययन गरेका थिए । मोर्गनले गरेको सोधको नतिजा र निष्कर्ष एंगेल्सद्वारा लिखित पुस्तकसँग मेल खान्छ ।

त्यसैगरी भारतीय शोधकर्ता विश्वनाथ राजवाडेले गर्नुभएको बिवाह सम्बन्धि अध्ययनको नतिजा पनि एंगेल्सको पुस्तकसँग मेल खान्छ । यद्यपि शोधकर्ता एंगेल्स र राजवाडेले अध्ययन गरेको समाज पूर्व र पश्चिमको दुई भिन्न संस्कृति अनुशरण गर्ने समाज हुन् ।

अर्थतन्त्र र राजनीतिमा आउने परिवर्तनले तत्कालै नतिजा देखाउँछ र चेतनाबाट पनि प्रभाव कम हुँदै जान्छ । तर सांस्कृति लामो समयसीमासम्म मानवीय चेतनामा रहिरहन्छ –डा. पौडेलले कार्यपत्रमा उल्लेख गर्नुभएको छ । डा. पौडेलले कार्यपत्रमा उत्पादन शक्तिको विकास र उत्पादन सम्बन्धबाटै चेतनास्तरको विकास हुने बताउनु भएको छ । उत्पादन गर्ने शक्ति श्रमजीवी वर्ग हुन् । शोषणमा परेपछि श्रमजीवी वर्गले मुक्तिको लागि संघर्ष गर्छन्, क्रान्ति गर्छन् । त्यहाँबाट समाजवाद र साम्यवाद आउँछ । मार्क्सवादले भनेको कुरा के हो भने कुनै पनि समाजको आधार उत्पादन र आर्थिक प्रणाली हुन्छ । त्यसकै आधारमा समाजको प्रारुप तयार हुन्छ । डा. पौडेलले उदाहरण दिँदै भन्नुभयो, सुकुम्वासी भूमिहीनलाई जग्गा वितरण गर्नु क्रान्तिकारी कदम हो तर जग्गा वितरण गरेर लालपुर्जा दिएको एक मिनेटपछि नै त्यो भूमिहीन सुकुम्वासी सामुहिक प्रणालीमा जान मान्दैन । आफ्नो जग्गा मिसाउन मान्दैन । उसको चेतना प्रतिक्रियावादी बन्छ । निजी सम्पत्तिप्रति समर्पित हुन्छ ।

पूर्वीय दर्शन र मार्क्सवादबीचको तादात्म्य र भिन्नतालाई प्रष्ट पार्न डा. पौडेलले पूर्वीय मान्यता अनुसारको कालखण्डलाई कार्यपत्रमा उल्लेख गर्नुभएको छ । पूर्वीय दर्शनमा उल्लिखित कालखण्ड सत्य, त्रेता, द्वापर र कली युग तथा मार्क्सले भन्नुभएको आदिम साम्यवादी युग, दास युग, सामन्तवादी युग र पुँजीवादी युगबीचको सामीप्यता र दूरीलाई कार्यपत्रमा विश्लेषण गर्नुभएको छ । पूँजीवादी दार्शनिक तथा अर्थशास्त्रीहरुले पनि मार्क्सको आदिम, दास युग, सामन्तवादी युग र पूँजीवादी युगसँग सहमति र मतैक्यता राख्छन् । तर समाजवाद र साम्यवाद आउँछ भन्ने मार्क्सको प्रक्षेपण अस्वीकार गर्छन् ।

हिन्दू धर्मशास्त्र गीतामा उल्लिखित यज्ञ अग्निमा पकाएको भोजन शुद्ध र महान तर तुलनात्मक रुपमा गृहअग्निमा पकाएको भोजन तुच्छ भनिएको छ । गीताको श्लोकमा रहेको सामूहिकपन र समानताको महिमा डा. पौडेलले प्रष्ट पार्नुभयो । त्यसैगरी बुद्धको ‘संघम शरणम गच्छामी’ पनि सामुहिकपन र समानताप्रति परिलक्षित रहेको डा. पौडेलको तर्क थियो । युद्धबाट शान्तितर्फ जाने कामना र राजतन्त्रको क्रुरताप्रति विरक्तीको दृष्टिकोणबाट बुद्धको त्याग र शिक्षा उपयोगी नै छ । तर समकालीन विष्णुगुप्त चाणक्यले बौद्ध भिक्षु समूहलाई उत्पादनमा संलग्न नभएको भन्दै अल्छी झुण्डको संज्ञा दिएको र मागेर समानता होइन उत्पादनमा भाग लिएर समानता चाहिन्छ भनेको प्रसंग उल्लेख गर्नुभयो ।

मुस्लिम धर्मग्रन्थमा ब्याज खानु अधर्म हो भन्ने उल्लेख छ । रक्सी खानुलाई हराम भनिएको छ तर ब्याज खाने मुस्लिम पनि छन् संसारमा । रक्सीको ब्यापार गर्नेमा मुस्लिम अग्रणी छन् । आर्थिक सम्बन्धको अगाडि धार्मिक कट्टरता समेत काम लाग्दैन । ‘इतिहास र दर्शन पनि उत्पादन सम्बन्धबाटै परिभाषित हुन्छ र मार्क्सवादबाटै बोध हुन्छ ’–डा. पौडेलको कार्यपत्रमा उल्लिखित छ ।